Kijiwe cha nyongo

Kijiwe cha nyongo
Mwainisho na taarifa za nje
Matamshi	Cholelith Kigezo:IPAc-en, cholelithiasis Kigezo:IPAc-en
Kundi Maalumu	Upasuaji huku mwili mzima ukiwa umetiwa ganzi
Dalili	Hakuna, maumivu makali katika sehemu ya juu kulia ya tumbo
Muda wa kawaida wa kuanza kwake	Baada ya miaka 40
Sababu za hatari	Tembe za kupanga uzazi, ujauzito, historia ya familia, unene wa kupita kiasi, kisukari, ugonjwa wa ini, kupunguza uzani kwa haraka
Njia ya kuitambua hali hii	Kulingana na dalili, zilizothibitishwa kupitia kupitia kipimo cha picha kinachotumia mawimbi ya sauti (ultrasound)
Kinga	Kuwa na uzani wa kiafya, lishe iliyo na vyakula vya nyuzinyuzi nyingi, lishe yenye kiwango cha chini cha kabohidrati
Matibabu	Isiyokuwa na dalili (Asymptomatic): hakuna Yenye maumivu: upasuaji
Utabiri wa kutokea kwake	Hali huwa sawa baada ya upasuaji
Idadi ya utokeaji wake	asilimia 10-15% ya watu wazima (nchi zilizoendelea)

Kijiwe cha nyongo (kwa Kiingereza: gallstone) ni kijiwe kinachoundika ndani ya kifuko cha nyongo kutokana na dutu zilizomo ndani ya nyongo.

Neno cholelithiasis linaweza kumaanisha uwepo wa vijiwe vya nyongo au ugonjwa wowote unaosababishwa na vijiwe vya nyongo. Watu wengi walio na vijiwe vya nyongo (karibia asilimia 80) kamwe hawana dalili. Hata hivyo, ikiwa kijiwe cha nyongo kitaziba mrija wa nyongo, maumivu kama ya kukakamaa katika sehemu ya juu ya kulia ya tumbo, yanayojulikana kama shambulio la kifuko cha nyongo (biliary colic) yanaweza kutokea. Hii hutokea kwa asilimia 1-4 ya watu walio na vijiwe vya nyongo kila mwaka. Matatizo ya vijiwe vya nyongo yanaweza kujumuisha kuvimba kwa kifuko cha nyongo (cholecystitis), kuvimba kwa kongosho (pancreatitis), homa ya nyongo ya manjano na maambukizo ya mrija wa nyongo (cholangitis). Dalili za matatizo hayo zinaweza kujumuisha maumivu yanayodumu zaidi ya saa tano, homa, ngozi ya manjano, kutapika, mkojo mweusi, na kinyesi kilichopauka.

Sababu za hatari zinazochangia kuwa na vijiwe vya nyongo ni pamoja na tembe za kudhibiti uzazi, ujauzito, historia ya familia kuwa na vijiwe vya nyongo, unene wa kupindukia, kisukari, ugonjwa wa ini, au kupoteza uzani kwa haraka. Dutu za nyongo zinazotengeneza vijiwe vya nyongo ni pamoja na kolesteroli, chumvi za nyongo na bilirubini. Vijiwe vya nyongo vilivyotokana hasa na kolesteroli huitwa vijiwe vya kolesteroli na vile vinavyotokana hasa na bilirubini huitwa vijiwe vyenye rangi. Vijiwe vya nyongo vinaweza kushukiwa kulingana na dalili. Kisha utambuzi kwa kawaida huthibitishwa kupitia kipimo cha picha kinachotumia mawimbi ya sauti (ultrasound). Matatizo yanaweza kugunduliwa kutumia vipimo vya damu.

Hatari ya vijiwe vya nyongo inaweza kupunguzwa kwa kudumisha uzani wa kiafya kwa kufanya Mazoezi ya mwili na lishe yenye afya. Ikiwa hakuna dalili, matibabu kwa kawaida hayahitajiki. Kwa wale ambao wanakumbwa na mashambulizi ya kifuko cha nyongo, upasuaji wa kuondoa kifuko hicho hupendekezwa. Upasuaji huo unaweza kufanywa kupitia chale kadhaa ndogo au kwa chale moja kubwa, kwa kawaida mtu akiwa ametiwa ganzi mwili wote. Katika matukio ya nadra wakati upasuaji hauwezekani, dawa zinaweza kutumika kuondoa vijiwe hivyo au tiba ya kuvunjavunja vijiwe hivyo bila upasuaji (lithotripsy).

Katika nchi zilizoendelea, asilimia 10-15 ya watu wazima wana vijiwe vya nyongo, lakini viwango katika sehemu nyingi za Afrika viko chini ya hadi asilimia 3. Magonjwa yanayoshambulia na kifuko cha nyongo na mrija wa nyongo yalitokea kwa takriban watu milioni 104 (asilimia 1.6 ya watu) mwaka wa 2013 na kusababisha vifo 106,000. Wanawake huathiriwa na ugonjwa huu zaidi kuliko wanaume na hutokea mara nyingi zaidi baada ya umri wa miaka 40. Makabila fulani huwa na vijiwe vya nyongo mara nyingi zaidi kuliko mengine. Kwa mfano, asilimia 48 ya Wamarekani Wenyeji wana vijiwe vya nyongo. Mara baada ya kibofu cha nyongo kuondolewa, matokeo kwa ujumla huwa mazuri.